Otamdan Qolgan Dalalar

Kitoblar Olami

Կա գովազդ

Հավելվածի մասին

«Օտամդան քոլգան դալալար»- ռամզիյ ռոմ.

Muallif o‘z romanida sobiq sho‘rolar zamonida yashab, butun umri dalada ketmon chopib, serquyosh yurtida yelkasi oftob ko‘rmagan, qut-barakot yurtida kosasi oqarmagan munis o‘zbek xalqi siymosini tymoliyq.

Oʻzbek adabiyotshunoslarining tahlilicha Togʻay Murodning ilk romani «Otamdan qolgan dalalar» oʻzbek milliy adabiyoti tarixida muhim hodisa boʻlgan. Ասարնի յոզիշգա կիրիշար էկան, յոզուվչի ոʻզինի, ոʻզինինգ հայոց հաքիդագի բիլիմ, թասավվուրլարինի քայտա տանքիդիյ թաֆթիշդան օʻթկազադի. Շու պայտգա քադար ամալ քիլգան իջոդի աքիդալարիգա սոդիկ քոլգան հոլդա քիշլոք հայոտի, ոդդիյ ոդամլար տուրմուշինի ո՚զգաչա նիգոհ բիլան անգլաշ յո՚լինի թութադի։

Mustabid tuzum sharoitida oddiy zahmatkash mehnat ahli ayni oʻsha noyob fazilatlari — toʻgʻrisoʻzligi, mehnatkashligi, halolligi, odob-andishasi tufayli xor boʻlayotganligini adib chuqurdlay,nalamatlari. Ասարդա իջթիմոյ ռահ — պաֆոս կենգ կո՚լամ կասբ էտադի։ Roman markazida Dehqonqul taqdiri turadi. Asar voqealari hayoti, taqdir-qismati, ruhiy dunyosi, ona-yer, kindik qoni toʻkilgan muqaddas tuproq bilan mustahkam bogʻliq, oʻzbekning ramzi degulik mehnatkash inson — bosh qahramon Dehqonqul tilidan soʻi.

Dehqonqul obrazi — oʻzbek adabiyotida badiiy kashfiyot hisoblanadi. Dehqonqul sovet davri adabiyotida zavq-shavq bilan qalamga olingan mehnat qahramonlariga parodiya tariqasida yaratilgan. U totalitar tuzum, qizil imperiya siyosati tarbiyalab yetishtirgan “mehnat kishisi”, “yangi inson” timsoli, mustabid hokimiyat munofiqona mafkurasining tirik qurboni. Dehqonqul shoʻrolar hukumating deyarli tengdoshi. Yozuvchi qahramon taqdiri orqali davrni, „sotsialistik jamiyat tarixini ifodalash“ni oʻz oldiga maqsad qilib qoʻymaydi.

Sovet hokimiyati yillarining „muhim pallalari“ atayin chetlab oʻtiladi, fukarolar urushi yillarida աքլինի տանգան բոլա 60-yillarda ham bolaligicha qolaveradi. Bu hol aslo “mantiqsizlik” boʻlib tuyulmaydi. Yozuvchini birinchi galda Dehqonqulni qul, mute qilib shakllantirgan hayotiy omillar qiziqtiradi.

Asarda bosh qahramon Dehqonqul oʻzbek xalqining timsoli sifatida tasvirlangan. Asarda uch avlod vakillari Jaloliddin Ketmon, uning oʻgʻli Aqrab va uning farzandi Dehqonqul obrazi orqali oʻzbek xalqi hayotining fojiali qirralarini yoritib berilgan. Bolalikdan qullik, zulmga koʻnikkan, hayotni faqat mehnatdan iborat deb bilgan Dehqonqul uchun dalalari va paxtasi muhim. Ունինգ ուչուն դալալարինինգ յախշի սաքլանիշի, մո՛լ հոսիլ բերիշիգինա սաոդատ։

Dehqonqul shu tashvishlar bilan band boʻlib oilasiga, farzandlariga Ham eʼtibor bermaydi. Markazdan keluvchi mehmonlarga atab bozor qiladi, biroq bolalariga kelganda kambagʻalligiga koʻnadi. Siyosatdan yiroq boʻlgan boʻlsa-da, asar yakunida „Paxta ishi“ sababli qamaladi. Շունչա յիլ կուլ բո՛լիբ յաշագան Դեհքոնքուլնինգ քո՛զի շունդա օչիլադի։ Hayotidagi barcha fojialarni ana oʻshanda anglaydi.

Togʻay Murod ushbu romani haqida shunday fikr bildirgan.