Otamdan Qolgan Dalalar

Kitoblar Olami

Жарнамалар бар

Колдонмо тууралуу

"Отамдан калган далалар"- ramziy roman.

Muallif o‘z romanida fail sho‘rolar zamonida yashab, butun umri dalada ketmon chopib, serquyosh yurida yelkasi oftob ko‘rmagan, qut-barakot yurida kosasi oqarmagan munis o‘zbek xalqi siymosini Dehqonqul timsolida көркөм талант алат.

Oʻzbek adabiyotshunoslarının тахлилича Тогʻай Муроднинг биринчи романи „Отамдан калган далалар“ oʻzbek milliy адабияты тарихида муҳим ходиса болган. Асарни кайтарганга киришар экан, ёзувчи о'зини, озинин ҳаёт ҳақидаги билим, тасаввурларини сыний тафтиш қилиши. Шу пайтга кадар амал кылган чыгармачыл акыдаларга содик калган холдук жашоо турмушу, жөнөкөй адамдар турмушун озгоча нигох менен англаш yoʻlini tutadi.

Мустабид тузум а чындыгында жөнөкөй zahmatkash mehnathli ayni oʻsha noʻgʻozrisoʻzligi, mehnatkashligi, halolligi, odob-andishasi nedeniyle xor boʻlayotganligini adib терең алам-изтироб, надоматтар менен тасвирлаган. Асарда коомдук рух — pafos keng koʻlam кесип болот. Роман борборунда Дехконкул такдири турат. Асар окуялары ҳаёти, такдир-кисми, рухий дунёси, она-йер, киндик куни тоўкилган муқаддас дунё билан мустаҳкам боғлиқ, о'збекнинг рамзи дегулик меҳнат инсон — бош қаҳрамон Деҳқонкул тилидан сўзлаб берилди.

Dehqonqul obrazi — oʻzbek адабиятында билим кашфиёт болот. Dehqonqul sovet davri адабиятында лаззат-шавк менен каламга алынган эмгек каармандарына пародия сүрөт жазуу. У тоталитар тузум, кызыл империя саясатын тарбиялап өстүргөн „mehnat kişisi“, „yangi inson“ timsoli, mustabid hokimiyat munofiqona mafkurasining tirik курманi. Dehqonqul shoʻrolar hkuminin temngdoshi. Yozuvchi каарман тагдири аркылуу davrni, „sotsialistik jamiyat тарихини ифодалаш“ni oʻz oldiga максат кылып qoʻymaydi.

Совет хокимии йылларынын „мухим паллалары“ атайын четлаб оъталады, халк уруши йылларында аклини таныган бола 60-йылларда хам болалигича колверади. Bu hol aslo „mantiqsizlik“ boʻlib келбейт. Yozuvchi birinchi galda Dehqonqulni qul, mu shakllantirgany hayotiy tarzda qiziqtiradi.

Асарда бош каарман Dehqonqul oʻzbek xalqining timsoli катары тасвирланган. Асарда уч авлод Жалолиддин Кетмон, анын оʻли Акраб жана анын баласы Dehqonqul образы аркылуу өзбек элинин жашоосунун фожиали тарабынан берилген. Болаликдан куллик, зулмга коъниккан, жашоону гана эмгектен түзүлгөн деп билген Дехконкул үчүн далалары ва пахтаси маанилүү. Анын учун далаларынын жакшы сакланышы, моъл тушум беришине саодат.

Dehqonqul shu tashvishlar bilan band boʻlib oilasiga, farzandlarigga ham eʼtibor бербейт. Марказдан келүүчү меймандарга атаб бозор кылат, бирок балдарга келгенda kambagʻalligiga koʻnadi. Сиёсатдан йырок боьлган болса-да, асар якунында „Пахта иши“ себепли къамалады. Шунча жыл кул boʻlib yashgan Dehqonqulning koʻzi шудан очилади. Хаётидаги барча фожиаларни ана о'шанда тушунади.

Togʻay Murod бул романи хакида ушундай фикр билдирди: „Мен бу асарим менен oʻzbek xalqiga haykal qoʻyaman“!