Cəloliddin RUMİY
“MƏSNƏVİY”DƏN İBRATLI HİKAYALAR
Məsul müxərrir:
Abdumurod TİLAVOV
filologiya fanları müəyyən edilmişdir
Həzrəti Mövlononun həyatı
Mavlono Jaloliddin Rumiy 1207 il 30 sentabrda bu gün Əfqanıstan ərazisinə baxışlı bo‘lgan Xuroson o‘lkasining Balx şəhərində tug‘ilgan. Mövlononun otasi Balx şəhrinin peşvolarından bo‘lib, «Olimlar sultoni» unvonini olmuş Hüseyn Hatibi o‘ğli BahovuddinVələddir. Onasi esa Balx amirinin qizi Mo‘mina xotundir. Bahovuddin Valad ba’zi sayosiy hadisələri və mo‘g‘ul istilosi səbəbiylə Balxdan getməyə məcbur bo‘lgan. 1212 və ya 1213 ildə ailə a’zolari və yaxınları ilə yaxın Balxdan keçmişlər.
«Olimlar sultoni»nin ilk o‘rnaşqan yeri Nişopur oldu. Bu şəhərdə məşhur mütəsəvvif Fərididdin Attor ilə görüşdü. Mövlono kiçik bo‘masına baxa u erda Fərididdin Attorning nəzəriqə düşdü. «Olimlar sultoni» Nişopurdan Bog‘dodga va istirahet Kufa yo‘li vasitəsilə Kə’baga yo’l oldu. Haj amalini yerinə yetirəndən so‘ng, qayiqda Şomga girib o‘tdi. Shomdan Malazya, Erzinjon, Sivas, Qaysari, Nig‘de yo‘llari vasitəsilə Larendega (Karaman) gəldi.
Karamanda əmir Muso qurdirgan mədrəsədə qo‘nim topdi. 1222 ildə Karamanga gələn «Olimlar sultoni» və onun ailəsi bu yerdə yetti il yaşayıb. Mavlono 1225-ci ildə Şərəfiddin Loloninq qızı Gavhar xonimqa uylandi. Mövlononun bu nikahıdan sulton Vələd və Alovuddin Çələbiy ismli iki o‘g‘li bor. Bir neçə yillardan so‘ng Gavhar xonimni yo‘qotgan Mavlono bir bolasi ilə beva qalan Karra xonimga“Məsnaviy”dan ibratli hekayələr. Cəloliddin Rumiy uylandı. Mavlononing nigahidan Müzəffəriddin, Əmir Alim Çələbiy nomli iki o‘g‘il və Məlikə xonim ismli bir qız dünyaya gəldi.
Məsnəvi haqqında
Məsnəvi şərq klassik ədəbiyyatda bir şe’r üsulunin nomidir. Lug‘at ma’nosi «ikkilik», «ikkitadan» demakdir. Adabiyotda bir xil veznde va har bayti o‘zaro ayrı ayrı qofiyalanib gələn nazm şəkliga masnaviy deyilgan.
Məsnəvi şərq she’riyatinin bir she’riy yo‘ yönü bo‘lsada, masnaviy deyilganda cüzi Mavlononing «Məsnaviy»si ko‘z köhnəmizə gəlir. Mövlono «Məsnaviy-»ni Husomiddin Çələbiyninq xahişiyə ko‘ra yozgan. Kotib Çələbiy so‘zlarına görə Mavlono «Məsnaviy» baytlarını söyləyər, Husomiddii Chaaabiy yozar edi.«Məsnaviy»nin dili forschadir. Hazırda Mavldi» muzeyida saxlanılan 1278 yild təzə Məsnaviy» kopyasiga ko‘ra, baytlar soni 25618 tadir.
Güncəlləmə vaxtı
16 okt 2023