Йигирманчи асрдағы кейбір құжат ва естеномалардың куәлік беруіне ko‘ra, Абдурауф Фитрат Истамбулдан қайтқа (1914), усули жадида ва медреселар ұйым этиб, оның o‘zi bu ilmgohlarda turkiy va forsiy adabiyotlar tarixi, islomshunoslik va sharq tillaridan sabok o‘qigan.
Muxtasar Islom tarixi ana shu ilmgohlar студенттері үшін qo‘llanma tarzida жазылған еді.
Uslubning soddaligidan va nahviy (stilistik) qurilish sadə bu qo‘llanma Fitrat ma’ruzalarının matni ekani ham ayondir. Асардаға оқиғаның суретинин нотугаллигидан англаш мумкинки, bu manba asarning to‘la matni emas. Сонда екен, оның lavomi bo‘lishi табиғи. қор сақнайотғап махкама сақтаудың ережелеріне ko‘ra, asarning tugal copysi shudir.
Tarjimaga 1915 (hijriy 1333) Gazarov matbaasida chopized, Imperatorskiy istoricheskiy Moskovskiy muzeyi (Moskva imperatorlik tarixi muzeyi) da XY 28411 санымен сақталып жатқан басылым негіз болып olindi. Айни дәуір Фитрат билан баробари Mahmudxo‘ja Behbudiy (1914), Shokir Sulaymon (1918) kabi aliblar ham Qisqa Islom tarixi tuzganlari manbalarla қайтарылды. болған Fitratning asari voqealarning aniq, jonli ifadəsi, millatparvarlik ruhi tasvir qatiga singlirilgani va xolis sənədləri bilan ularlan farqlanadn (diniy islohlarni qo‘llashda dabdabali usul va sun’iy iltifot sezilmaydi).
Қазіргі уақытта kitobxonlar арасында таратылған Alixonto‘ra Shokirxo‘ja o‘g‘li Sog‘unining Tarixi Muhammadiya kitobidan va Bilkiz Aladdinning Muhammad tarixi va boshqa shu xil asarlar bilan chog‘ishledningda Fitratdagi терең professionalizmni anglash қиын емес. Islom tarixini Ovrupo nazaridan қадағалауgan olim va adiblar — O.G.Bol’shakovning Xalifalik, L.I.Klimovichning Qur’on about kitob, V.Panova va Yu.Vaxtinning Muhammad hayotini e’tiqod va ixlos Fitrat asariga chog‘ishtirishga hojat qolmaydi.
Хамидулла Болтабоев, филология фанлары докторы. профессор.
Жаңартылған күні
2023 ж. 20 қаз.
Кітаптар және анықтамалықтар