Жалолиддин РУМИЙ
«МАСНАВИЙ»ДАН ИБРАТЛИ ХИКОЯЛАР
Масул мухаррир:
Абдумурод ТИЛАВОВ
филология фанлары белгилөө
Хазрети Мавлононинг ҳаёти
Мавлоно Джалолиддин Румий 1207 жыл 30 сентабрда азыркы Афганистандын худудига карооли бо‘лган Xuroson o‘lkasining Balx шаарында тугылган. Мавлононинг отаси Балх шахрининг пешволарынан бо’либ, «Олимлар султони» унвонинин олган Хусайн Хатиби о‘г‘ли БаховуддинВаладдир. Онасы эса Балх амирининг кызы Мо‘мина хотундир. Bahovuddin Valad ba'zi sayosiy окуялар жана mo‘g‘ul istilosi себеби Балхдан кетүүгө мажбур бо‘лган. 1212 ё 1213 йылда oila a’zolari va yaqinlari менен бирге Balxdan кеткенlar.
«Олимлар султони»нин биринчи о‘рнашган орду Нишопур болду. Бу шаарында машхур мутасаввиф Фаридиддин Аттор менен жолугушту. Мавлоно кичи бо‘ ына карап у ерда Фаридиддин Атторнинг назарига тушди. «Олимлар султони» Нишопурдан Бог‘додга жана баа Куфа йо‘ли аркылуу Ка’бага ёль алды. Хаж амалыны бажаргандан соьнг, къайгъада Шомга кирди. Шомдан Малазя, Эрзинжон, Сивас, Кайсари, Нигъде ёльлари аркылуу Ларендега (Караман) келди.
Караманда амир Мусо курган медреседе коьним топди. 1222-жылы Караманга келген «Олимлар султони» жана анын оиласы бул жерде жети жыл жашады. Мавлоно 1225-жылы Шарафиддин Лолонинг кызы Гавхар хонимга уйланды. Мавлононинг бу никидан султон Валад ва Аловуддин Чалабий исмли икки о‘гли бор. Bir necha yillardan so‘ng Gavhar xonimni yo‘qotgan Мавлоно бир боласи менен бева калган Карра xonimga“Masnaviy”dan ibratli hikoyalar. Жалолиддин Руми уйланды. Мавлононинг ни никидан Музаффариддин, Амир Алим Чалабий номли эки о‘г‘ил ва Малика хоним исмли бир кыз дүйнөгө келди.
Маснави хакида
Маснави шарк классик адабиятында бир ше’р усулининг номидир. Луг‘ат маноси «иккилик», «иккитадан» демакдир. Адабиятда бир хил вазнда ва хар байти о‘заро айрыкша qofiyalanib келген назм формасыга маснавий эмес.
Маснави шарк ше'риятинин бир ше'рий йо ̧ багыты бо ́лсада, маснави эмес жердеги Мавлононун «Маснави»си ко ́з олдубузга келет. Мавлоно «Маснави-»ни Хусомидин Чалабийнинг илтимосига кора ёзган. Котиб Чалабий со‘зларына дан Мавлоно «Маснави» байтларын айтып турар, Хусомиддии Чааабий ёзар эди.«Маснави»нинг тили форсчадир. Хозирда Мавлди» музейида сакланян 1278 йылда язык Маснави» нусхасына ко‘ра, байттар саны 25618 тадир.
Качан жаңырды
2023-ж., 16-окт.
Китептер жана маалымдамалар