Ulimi lwesiMapuche lwakhiwe ngokuhlukahluka okuhlukile okusabela kuzici ezithile zendawo ngayinye.
Ngokuvamile, okuhlukile ngakunye kunegama nemininingwane ekubizeni kwayo. Ngakho sithola amagama anjengokuthi "mapudungun", "chedüngun", "mapuzugun", "mapunzungun", phakathi kwamanye.
Endaweni yase-Williche, ikakhulukazi e-fütalmapu ebizwa ngokuthi "i-Fütawillimapu" noma "Amazwe AseNingizimu Amakhulu" - ehlanganisa izifundazwe zamanje ze-Ranco, i-Osorno ne-Llanquihue - kube khona okuhlukile "che süngun" noma "tse süngun" (Ulimi lwe abantu).
Lokhu okuhlukile namuhla kunezikhulumi zezinga eliphezulu ezingaphansi kweshumi nambili, amakhehla nezalukazi eziyinsalela yokugcina yohlobo lokuxhumana kokhokho, abazalwa eduze kwe-"Ñuke Kütralwe" (Umama Isitofu).
Kuhle ukukhumbula ukuthi ulimi lwethu lwesiMapunche belunqatshelwe ngezindlela ezahlukene zombuso, ezizimele kanye nezenkolo, kujeziswa ukusetshenziswa kwalo emphakathini. Bebhekene nalokhu, obaba nomama abaningi abazange badlulisele i- tse süngun emadodaneni namadodakazi abo ukuze bagweme ukuhlupheka nokululazeka komphakathi wakwaWinka ophucuzekile.
Uma kubhekwa ingozi eseduze yokuthi i-tse süngun izonyamalala, lolu "hlelo lokusebenza" lunenjongo ephansi yokukhuthaza umdlandla ezizukulwaneni ezintsha zamaMapunche nezingezona ezakwaMapunche ukuze lukwazi ukubuyisela, ukusabalalisa kanye "nokumisa kabusha" ukwehluka kwethu kwe-williche njengethuluzi eliyinhloko lokuxhumana. kanye nokuqinisa ubuwena ngokuhlanganyela.
Sithemba ukuthi uyayithanda, uyisebenzise futhi ujoyine ukuzivikela kwe-tse süngun yethu.
Mañum.
Salvador Rumian Cisterna
Chawsrakawiñ (Osorno), 2017-2024 tripantu mo
Kubuyekezwe ngo-
Jun 20, 2024