I-Sudoku iwumdlalo wephazili wezinombolo odumile ophonsa inselelo kubadlali ukuthi basebenzise ingqondo nezindleko ukuze bagcwalise igridi engu-9x9 ngamadijithi. Igridi ihlukaniswe yaba ama-subgrid angu-9 amancane angu-3x3, futhi amanye amaseli agcwaliswa ngaphambili ngezinombolo. Inhloso ukuqedela igridi ngokulandela le mithetho elula:
1. **Umugqa ngamunye** kumelwe uqukathe izinombolo 1 kuya ku-9, ngaphandle kokuphindaphinda.
2. **Ikholomu ngayinye** kumelwe futhi iqukathe izinombolo 1 ukuya ku-9, ngaphandle kokuphindaphinda.
3. **Igridi ngayinye engu-3x3** (ebuye ibizwe ngokuthi "ibhokisi") kufanele iqukathe izinombolo 1 kuya ku-9, ngaphandle kokuphindaphinda.
Indida iqala ngezinye izinombolo esezigcwalisiwe (ezibizwa ngokuthi "izinkomba"), futhi umdlali kufanele athole izinombolo ezifanele zamaseli angenalutho asele esebenzisa ingqondo yodwa.
Iphazili yegridi engu-4x4 nayo inomqondo nemithetho efanayo, umehluko kuphela ukuthi izinombolo zidinga ukugcwaliswa ukusuka ku-1 kuye ku-4.
Izindida ze-Sudoku ziza ngamaleveli ahlukahlukene obunzima, kusukela kokulula kuye kokuyinselele ngokwedlulele, kuye ngenombolo nokusatshalaliswa kwemikhondo egcwaliswe ngaphambili. Umdlalo awudingi i-arithmetic, ukucabanga okunengqondo kanye nokuqashelwa kwephethini. Kuyathandwa njengokubili umsebenzi wokuzilibazisa kanye nokuzivocavoca kwengqondo.
**I-Sudoku** yasuka emcabangweni wokuthi **izikwele zesiLatini**, ehlehlela emuva ekhulwini le-18, kodwa uhlobo lwesimanje lwendida lwathuthukiswa ngo-1979 ngumakhi wephazili waseMelika **uHoward Garns**. Ekuqaleni yayibizwa ngokuthi **"Indawo Yenombolo"**, yanyatheliswa kumagazini othi *Dell Pencil Puzzles and Word Games*.
Indida yazuza ukuduma okubalulekile e-**Japan** ngeminyaka yawo-1980, lapho yaqanjwa kabusha ngokuthi **"Sudoku"** (okusho "inombolo eyodwa" ngesi-Japanese) yinkampani yephazili ethi **Nikoli**. Bacwengisise igeyimu, bagxila ekucabangeni okumsulwa kunokuzama nephutha, okusize ukuchaza ifomethi esiyaziyo namuhla.
I-Sudoku yaba nomuzwa womhlaba wonke ekuqaleni kwawo-2000, ikakhulukazi ngemva kokuthi **u-Wayne Gould** eyethule ephephandabeni *I-Times* ngo-2004. Kusukela lapho, ukuduma kwayo kwenyuke kakhulu, okuholele ekutholakaleni okusabalele emaphephandabeni, ezincwadini, ezinhlelweni zokusebenza, nakuwebhusayithi.
Namuhla, i-Sudoku ingenye yamaphazili aziwa kakhulu futhi adlalwa kabanzi emhlabeni jikelele.
Kubuyekezwe ngo-
Sep 16, 2025