HÂMÎSİZ ŞÂİR, BABASIZ METİN: Mem û Zîn ve Osmanlıca Çevirileri Üzerine Bir İnceleme

Ayhan TEK - Nûbihar

2022 оны 9-р сар · PAK AJANS YAYINCILIK TURİZM VE DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

Энэ электрон номын тухай

Ehmedê Xanî’nin ölümsüz eseri Mem û Zîn üzerine hazırlanan bilimsel çalışma Nûbihar Yayınları arasından çıktı. Bloom’un Nietzsche’den ödünç aldığı “Eğer iyi bir baba yoksa, bir tane yaratmak şarttır” ifadesinden hareketle söyleyecek olursak, Ehmedê Xanî, “babasız” olan Kürt mesnevi edebiyatında “selef ” ve “baba” şair olarak görülecektir. Nitekim, Bloom’un “Shakespeare dünyayı, dünyanın onu etkilediğinden çok daha fazla etkilemiştir” düşüncesine benzer bir şekilde, Xanî de gerek eserleriyle gerekse düşünceleriyle, sadece Kürt edebiyatında değil, Kürt kültür, sanat ve düşüncence hayatında günümüze kadar süren bir etkileme yaratmıştır. Ayhan Tek’in Mem û Zîn’i Bloomcu bir okuma modeliyle ele aldığı ve “babasızlık” gibi izleklerle metni açımlamaya çalıştığı bu eserinde, Mem û Zîn’in kanonik bir metne, Xanî’nin de bir “baba”ya dönüşümünün teorik okuması yapılmaktadır. Xanî’nin, muktedir Doğu edebiyatının kanonik dizgesine Kürtçe ile dâhil ettiği eserinin aynı zamanda çeviriler yoluyla Osmanlı edebiyatındaki serüveni, çeviri metinleri üzerinden bilimsel bir hassasiyetle anlatılmaya çalışılmakta. Bu bağlamda Mem û Zîn ve çevirileri etrafındaki tartışmalara yeni yaklaşımlar getiren bu çalışmanın bir diğer amacı, tercüme geleneği çerçevesinde metinlerarasılık ve karşılaştırmalı edebiyat bağlamındaki tartışmalara katkı sunmaktır. Klasik şiir geleneğini iyi derecede idrâk etmiş, bilinçli ve yetkin bir şâir olarak Ehmedê Xanî ve Mem û Zîn’i hakkıyla irdelenmemiştir. Klasik edebiyat geleneğinde önemli bir yer edinmiş Mem û Zîn’in Kürt edebiyatındaki macerası bir yana Türkçe ve diğer dillerdeki yankısının da işlendiği bu eser Kürt edebiyatını yeniden okumaya bir çağrı aynı zamanda.