Platon

Copleston, Frederick

nov 2022. · İdea Yayınevi

O ovoj e-knjizi

Felsefe Platonik İdea ile ilgilenir. İdea ilkin bütünüyle genel bir anlamda Düşüncedir. Ama Düşünce sonsuz küçüklükten sonsuz büyüklüğe, insanın ruhsallığından evrenin özdekselliğine dek herşeyi, saltık olarak herşeyi belirlemek için kullandığımız öznel evrenseldir. Ne yerde ne de gökte, ne insan ruhunda ne de özdeksel evrende hiçbirşey, saltık olarak hiçbirşey insan düşüncesinin belirlenimlerinden, evrensellerden kaçamaz. Varolan herşey düşüncenin öznel belirlenimleri ile anlatılır, ve varolan herşey kendi nesnel belirlenimi ile vardır. Varolan her tekil şey bir evrensel de olduğu için, Türünden, ideal Biçiminden, belirli İdeasından pay aldığı için, ussal olduğu için vardır. İdeadan, Biçimden, evrenselden yoksun birşey hiçbirşeydir, bir varlık değil ama olmayandır. Ve bilgisi olmayandır. Ve bilinemeyen, biçimsiz ve belirlenimsiz olan var olamayandır.

 

İdeanın, Biçimin varoluşu duyusalın, fizikselin, özdekselin varoluşu değildir. Pisagor Teoremi fiziksel üçgenler üzerinde varolmaz. Doğa Yasaları gökte yazılı değildir. Duyulur-üstü, fiziksel-üstü, özdeksel-üstü varoluşu salt düşünce içindir. İlksiz-sonsuzdur . Görgül zaman ve görgül uzay arı düşüncenin, İdeanın çevresine çit çekemez. İdea Türlerin, Biçimlerin olmadığı görgül evrende Türlerin ve Biçimlerin ideal olanağıdır. Dünya oluşurken, yaşam oluşurken, insan oluşurken, İdealar tümünün Biçimleri, tümünün Belirlenimleridir. Onların varoluş biçimleri, onların doğa yasaları, onların matematikleri, onların sınıflarıdır. Duyusal değildirler, görülmez ve dokunulmaz ve koklanmaz ve ölçülmezler. Ve böyle iken duyulur bireyselden çok daha yüksek bir anlamda nesnel olarak varlık ya da gerçeklik taşırlar, şeylerin gerçekliğini onlara göre ölçeriz. Ve nesnellik duyusallık, özdeksellik, fiziksellik değildir. Eğer Varlık kalıcılık ise, duyulur bireyseller değil ama evrensel İdealar gerçek varlıktır. Eğer varlık değişmezlik ise, evrensel İdealar değişmezdir. Eğer Varlık güç ise, sonlu bireyseller değil ama sonsuz evrensel İdealar güçtür.

 

Bilimin ereği başından bu yana Platonik ideal belirlenimlerin bilgisidir. Bu bilim ilkin arı Usun bilimi olarak Mantık Bilimidir. Ve bu bilim özdeksel Doğanın ve insan Tininin gerçek Biçimidir — yanlışsız, eksiksiz, ve sınırsız. Öznel geçicilikten özgür Nesnelliği konu alır, düşüncenin tüm dışsal güdülenmeden bağışık özgür deviminin, diyalektiğinin açınımıdır. Diyalektik İdeanındır, onun doğası, onun özüdür. Platon için insan düşüncesi, insan Nousu aynı ilksiz-sonsuz İdeanın etkinliği, diyalektiği, gerçekliğidir. İnsan Usu aynı İdeanın dinamiği ve enerjisidir. Ve gizilliğin edimselleşmesi ne denli olanaklı ise, insanın özünün gerçekleşmesi o denli zorunludur. İdeada zorunluk olan şey insanın saltık belirlenimidir — varoluşunun değer ve anlamı olarak Güzellik, Özgürlük, ve Bilgi.

— Aziz Yardımlı