Filozofuj! 2017 nr 1 (13) (luty-marzec): Zagadka tożsamości
About this ebook
Zagadka tożsamości | Spis treści
Kalendarium
Statek Tezeusza > Kristie Miller
Wydaje się, że dobrze rozumiemy, na czym polega tożsamość przedmiotów w czasie. Jednak dokładniejsza analiza procesu wymiany części ujawnia zagadkę, z którą filozofowie zmagają się już od starożytności. Czy trwanie w czasie może być tylko złudzeniem lub kwestią konwencji? A może wymaga ono przyjęcia, że oprócz części przestrzennych posiadamy również części czasowe?
Tajemnicza operacja > Eric Olson
Co stanowi fundament naszej tożsamości? Nasza świadomość? Nasz mózg? Nasz organizm? A może coś jeszcze innego? Jak trudne są to pytania, pokazuje eksperyment myślowy dotyczący pewnej tajemniczej operacji.
Urlop od tożsamości > Wojciech Lewandowski
Poniedziałek – ja, wtorek – ja, środa – ja, czwartek – ja. Witold Gombrowicz, Dzienniki
Ja, substancja duchowa > Tomasz Kąkol
Czy jestem identyczny z moim organizmem? Istnieją poważne argumenty, że nie jestem, a nawet, że nie mogę nim być.
Dlaczego ja to ja? > Rafał Tryścień
Najczęściej zgadzamy się, że zachowanie tożsamości osobowej w czasie jest czymś istotnym. W odpowiedzi na pytanie o to, czy na zdjęciu szkolnym jestem ja, czy ktoś inny, odpowiadam, że to ja, bowiem pamiętam okoliczności, w jakich zdjęcie zostało zrobione. Choć moje ciało jest inne niż wtedy, to jednak wiem, bowiem pamiętam, że to jestem ja. W tym wypadku pamięć wystarcza. Co zrobić natomiast z przypadkami, kiedy pamięć to za mało? I czy takie w ogóle się zdarzają?
Tożsamość narodowa > Kenneth Kemp
Czy istnieje coś takiego jak narodowa tożsamość? Czy stanowi ona ważną część tego, kim my jako indywidualne osoby jesteśmy? Czy możliwy jest zdrowy „nacjonalizm”, który z jednej strony unika wrogości wobec innych narodów, z drugiej zaś ratuje przed beznarodowościowym kosmopolityzmem, pozbawiającym nas ważnej części naszego człowieczeństwa? Pozytywne odpowiedzi na te pytania są możliwe.
Wywiad
Bycie mną musi być konstytuowane przez coś niefizycznego > Wywiad z prof. Richardem Swinburne’em
Narzędzia filozofa
Warsztat logiczny: #6. Liberalny ideał społeczeństwa: obliczalność i kreatywność > Witold Marciszewski
Teoria argumentacji: #9: Czy czarny kot powoduje nieszczęście? > Krzysztof A. Wieczorek
Spór o kryterium tożsamości osobowej – infografika
Eksperyment myślowy: Kto jest za to morderstwo odpowiedzialny? > Artur Szutta
Greka i łacina z wielkimi klasykami
Tożsamość > Michał Bizoń
Etyka w literaturze
Proces Kafki i siła sytuacyjnego wpływu > Natasza Szutta
Felieton
Ja, czyli moja historia > Jacek Jaśtal
Satyra
Tożsamość Y > Piotr Bartula
Felieton
Co byś zrobił na moim miejscu? > Adam Grobler
Filozofia niemiecka
O wolności człowieka i istocie absolutu > Hanna Urbankowska
Opinie
Współcześnie odpowiedzi na pytanie o tożsamość trzeba szukać w neuronaukach > Jan Woleński
Wokół tematu
Tożsamość narracyjna i rozumienie samego siebie > Adriana Warmbier
Filozofia dla dzieci
Mam swoje zdanie i szanuję twoje > Dorota Monkiewicz-Cybulska
Filozofia w filmie
Nieśmiertelny czystego umysłu blask > Małgorzata Szostak
Who is who w polskiej filozofii
Marian Zdziechowski > Paweł Rzewuski
Filozoficzne Zoo
Wąż Nietzschego > Jakub Jernajczyk
Z półki filozofa...
Filozofia z przymrużeniem oka
***
Drodzy Czytelnicy,
spoglądaliście zapewne nieraz na swoje fotografie z dzieciństwa, słuchaliście być może opowieści Waszych rodziców lub dziadków o Waszych dokonaniach w czasach, do których ledwie, jeśli w ogóle, sięgacie pamięcią. Czy macie jednak pewność, że to właśnie o Was – czytających w tej chwili te słowa – są te historie? Czy te uśmiechające się (a może płaczące) postaci na fotografiach to Wy? Na pozór takie pytanie może wydawać się szalone. „Czy redaktorzy „Filozofuj!” sugerują, że ktoś, jakiś kartezjański demon, wstawił nas, czytelników, na miejsce innych istot żyjących przed nami?”. Otóż nic z tych rzeczy! Chociaż i tego wykluczyć nie można. Pytanie o tożsamość osobową, a dokładniej o to, na jakiej podstawie możemy stwierdzić, że jesteśmy tą samą osobą w czasie, nie jest bynajmniej pozbawione podstaw. Po pierwsze, czy w pełni zdajemy sobie sprawę, co rozumiemy przez „bycie tą samą osobą w czasie”? Po drugie, czy potrafimy określić, dzięki czemu jesteśmy tą samą osobą w czasie?
Okazuje się, że nie są to łatwe kwestie. Podlegamy nieustannym zmianom, zarówno psychologicznym, jak i fizycznym. Nasze umysły, ich treść – przekonania, pragnienia, wspomnienia, usposobienia – podlegają ciągłym zmianom. Jeśli wierzyć naukowcom, w naszych organizmach co kilka lat dochodzi do całkowitej wymiany atomów. Skoro tak się dzieje, to co gwarantuje nasze trwanie jako ta sama osoba? Co więcej, filozofowie nie ustają w generowaniu eksperymentów myślowych (statek Tezeusza, operacje mózgu, teleportacja), w świetle których pojęcie tożsamości osobowej wydaje się jeszcze bardziej tajemnicze.
Jest ono tajemnicze, ale też ważne zarówno dla rozwiązywania innych problemów filozoficznych, jak i dla naszych fundamentalnych decyzji życiowych. Na przykład jeśli nie potrafimy określić tożsamości danej osoby w czasie, to w jaki sposób możemy przypisywać jej autorstwo, a tym samym zasługi lub odpowiedzialność za czyny z przeszłości? Nasza tożsamość jako składowa tego, kim jesteśmy, ma też znaczenie dla określenia, jaki sens ma nasze życie. Tożsamość to nie tylko relacja między mną teraźniejszym a mną w przeszłości, ale także mną w przyszłości. Czy moje „ja” umrze już jutro, a może umiera już w tej chwili, czy też przetrwa jeszcze kilka, kilkadziesiąt lat? Może warto dbać o zdrowie, dobrze się odżywiać, ćwiczyć ciało i umysł? Nie dla kogoś innego, ale dla nas samych. Jeśli obiecuję tej jedynej wybranej przeze mnie osobie, że nie opuszczę jej aż do śmierci, to co te słowa mogą znaczyć, o jakiej przyszłości w nich mowa? Jak widać, problem tożsamości to poważna sprawa, poważna i ciekawa – i właśnie dlatego uczyniliśmy go tematem 13. już numeru „Filozofuj!”.
Na początek proponujemy Wam dwa eksperymenty myślowe ukazujące problemy dotyczące tożsamości: jeden o statku Tezeusza, autorstwa Kristie Miller, drugi o tajemniczej operacji, napisany przez Erica Olsona. Pewien wgląd w to, jak to jest mieć kłopoty z tożsamością daje nam napisany w formie dziennika esej Wojciecha Lewandowskiego „Urlop od tożsamości”. Bardziej całościową próbę analizy problemu tożsamości proponują autorzy dwóch kolejnych artykułów: Tomasz Kąkol oraz Rafał Tryścień. Z kolei Kenneth Kemp pyta o tożsamość w innym jeszcze sensie, zastanawiając się, czy istnieje coś takiego jak tożsamość narodowa. Jak zwykle część tematyczną zamykamy wywiadem ze znanym i uznanym filozofem. W tym numerze jest to Richard Swinburne, który zasady tożsamości osobowej dopatruje się w niematerialnej duszy.
Wiele tekstów tego numeru znajdujących się poza częścią tematyczną także na różne sposoby porusza kwestię tożsamości. Są to: wypowiedź Jana Woleńskiego, felieton Adama Groblera, eksperyment myślowy Artura Szutty, kolejna część filozofii w literaturze autorstwa Nataszy Szutty, a także kolejny odcinek greki i łaciny z wielkimi klasykami napisany przez Michała Bizonia. Odmienne spojrzenie na tożsamość ujętą jako narracyjne rozumienie siebie proponują w swoich tekstach Adriana Warmbier i Jacek Jaśtal. Pewien humorystyczny akcent stanowi kalopejska refleksja nad tożsamością „y” autorstwa niezawodnego Piotra Bartuli. Oczywiście zapraszamy także do inspirującej lektury naszych pozostałych działów, a także do inteligentnej rozrywki, której dostarczą Wam filozoficzne zoo, krzyżówka i anegdoty.
Filozofujcie!
Redakcja
Egzemplarz można zamówić tutaj: https://filozofuj.eu/produkt/filozofuj-2017-nr-1-13/
