Filozofuj! 2016 nr 6 (12) (styczeń-luty): Światy możliwe
About this ebook
Światy możliwe | Spis treści
Kalendarium
Adam Małysz i światy możliwe > Maciej Sendłak
Bertrand Russell, jeden z najbardziej wpływowych logików oraz filozofów XX wieku, wierzył, że „w filozofii rzecz polega na tym, by zacząć od czegoś tak prostego, że wydaje się niewarte wypowiedzenia, a skończyć na czymś tak paradoksalnym, że nikt w to nie uwierzy”. Dobrym potwierdzeniem jego słów jest tocząca się od pół wieku dyskusja wokół pojęcia światów możliwych. Poniżej przyjrzymy się pokrótce temu, skąd takie zainteresowanie tym pojęciem wśród filozofów.
Czym mogą być światy możliwe? > Tadeusz Ciecierski
Co takiego mamy na myśli, gdy stwierdzamy, że Bernie Sanders wygrałby wybory, gdyby był oficjalnym kandydatem demokratów? Jedna z popularnych w filozofii sugestii głosi, że mamy wtedy na myśli to, iż w każdym odpowiednio podobnym do naszego świecie możliwym, w którym partia demokratyczna wystawia Sandersa, ten wygrywa wybory. Czym jednak są te tajemnicze światy możliwe, na które się tu powołujemy?
Do czego służy pojęcie światów możliwych? – infografika
Kot Schrödingera > Jakub Jernajczyk
Fizyka kwantowa ma charakter probabilistyczny. Wedle jej kopenhaskiej interpretacji przed dokonaniem pomiaru układ kwantowy znajduje się w tzw. stanie mieszanym – przyjmuje wszystkie możliwe stany opisywane przez funkcję falową Schrödingera. Dopiero akt obserwacji niejako zmusza układ kwantowy do przyjęcia konkretnego stanu (w wyniku załamania funkcji falowej).
Z wizytą w (możliwym) świecie zombi > Jacek Jarocki
Filozofia analityczna miała być w założeniu wzorowana na metodach nauk ścisłych, takich jak fizyka czy chemia. Jednakże filozof – w przeciwieństwie do swoich kolegów naukowców – nie dysponuje klasycznym laboratorium. Odpowiednikiem przestrzeni do badań bywa jednak jego wyobraźnia, zamieszkiwana przez różne stwory: bagnoludy, neurolożki-daltonistki oraz zombi.
Czy możliwy jest świat bez Boga? > Dariusz Łukasiewicz
Czy pojęcie świata możliwego może być użyteczne dla ateisty w dyskusjach nad tezą o istnieniu Boga? Moim zdaniem może być użyteczne w precyzowaniu pojęcia ateizmu i rozróżnianiu jego odmian.
Przechwałka króla Alfonsa > Nicholas Rescher
Król Alfons X (1221–1284), zwany „Mądrym” (El Sabio), który w połowie trzynastego wieku rządził Kastylią (jak i wieloma innymi krainami), był uczonym z prawdziwego zdarzenia. Studiując astronomiczny system Ptolemeusza, postulujący liczne cykle i epicykle, miał powiedzieć: „Gdyby Bóg Wszechmogący, zanim zabrał się za stworzenie, zapytał mnie o zdanie, zaproponowałbym coś znacznie prostszego”.
O trzech złotych klatkach królewny Scholastyki > Filip Kobiela
Wywiad
Nasz świat nie jest najlepszym z możliwych > Wywiad z Grahamem Priestem, jednym z najwybitniejszych logików na świecie
Narzędzia filozofa
Warsztat logiczny: #5. Jak stereotyp zwalczać kontrprzykładem za pomocą logiki języka naturalnego > Witold Marciszewski
Teoria argumentacji: #8: Argumenty ad internetum > Krzysztof A. Wieczorek
Eksperyment myślowy: Nowy Adam > Artur Szutta
Etyka w literaturze
Czarodziejska góra i walka o duszę > Natasza Szutta
Felieton
Uchronia > Jacek Jaśtal
Satyra
Filozoficzna prognoza Globalnego Ocieplenia Możliwego Świata Międzyludzkiego > Piotr Bartula
Felieton
Dwaj panowie L. i teodycea > Adam Grobler
Wokół tematu
Od gier wideo do światów wirtualnych > Sidey Myoo
Światy możliwe w eksperymentach myślowych > Krzysztof Czerniawski
Wywiad
Wywiad z Gottfriedem Wilhelmem Leibnizem > Jacek Wojtysiak
Who is who w polskiej filozofii
Roman Ingarden – polski wkład do światowej fenomenologii > Paweł Rzewuski
Filozofia w filmie
Życie świadome > Dorota Monkiewicz-Cybulska
Z półki filozofa...
Matrix – komiks filozoficzny
Filozofia z przymrużeniem oka
Redaktor prowadzący numeru: Artur Gerard Kosecki.
Drodzy Czytelnicy,
drugi rok wydawania magazynu wieńczymy numerem o światach możliwych. Gdy ogłaszaliśmy ankietę dla Czytelników z dwunastoma tematami do wyboru, świat, w którym wydajemy ostatni w tym roku numer magazynu o światach możliwych, był jednym ze światów możliwych. Gdy zamknęliśmy ankietę, „uczynił on” duży krok w kierunku bycia światem aktualnym, zrealizowanym, faktycznym. Wówczas nadal mógł się zrealizować na wiele sposobów – mieliśmy bowiem wiele pomysłów i wyobrażeń, jak ten numer miałby wyglądać. Ostatecznie zrealizowała się jedna z tych możliwych wersji – ta, którą czytacie. Alternatywne wersje dwunastego numeru „Filozofuj!” pozostały w dziedzinie światów możliwych. Wśród tych światów znajdziemy nie tylko podjęte tematy numerów naszego czasopisma, ale całą plejadę możliwości: wojny, których nie było; miłości, które się nigdy nie zdarzyły; książki, które nie zostały napisane – to tylko kilka wybranych na chybił trafił przypadków. Obok tych „normalnych” alternatyw istnieją także możliwości bardziej fantastyczne: Śródziemie, szkoła w Hogwarcie czy świat „Gwiezdnych wojen”.
Światy możliwe oraz sam fakt, że potrafimy o nich myśleć, odwiedzać je w wyobraźni, są niezwykle intrygujące. Przecież faktycznie, przynajmniej w naszej rzeczywistości, te światy nie istnieją. A jednak w jakimś sensie są one od naszej myśli niezależne. Bywa, że są przedmiotem naszych autentycznych emocji, dyskusji. Często orzekamy o nich jak o realnych obiektach. Na przykład na pytanie, czy to prawda, że Gandalf Szary jest czarodziejem, wielu z Was bez wahania pokiwałoby twierdząco głowami. Wielu szczerze roniło łzy, myśląc, że zginął on w czeluściach Morii. Podobnie wielu z dużym przekonaniem mogłoby rozprawiać o tym, czy rzucanie czarów przez Harry’ego Pottera bez użycia różdżki jest możliwe.
Idea światów możliwych generuje liczne pytania filozoficzne. Na przykład, gdzie znajduje się Śródziemie? Gdzie jest Hogwart? Czy są to może jakieś realne miejsca bytujące w równoległych światach, względem których nasza rzeczywistość zdaje się jedynie czystą możliwością? Czy też raczej są to jedynie światy wyobrażone, bytujące jedynie w naszych umysłach? Czy można mówić o różnych rodzajach możliwości? Na przykład czy możliwość rzucania czarów jest równie możliwa co możliwość wygrania na loterii? Czy 2 plus 2 zawsze musi równać się 4? Czy wszystko jest możliwe? A może też istnieją niemożliwe przedmioty? Istnieją? Jak mogą istnieć przedmioty niemożliwe? Problematyczne, jak widać, jest samo pojęcie istnienia (chociaż ten temat pozostawmy na inną okazję).
Dla filozofów światy możliwe to nie tylko intrygująca zagadka filozoficzna, ale także użyteczne narzędzie filozofowania. Kreując fantastyczne eksperymenty myślowe, światy pełne zombich, XYZ zamiast wody czy politycznych utopii filozofowie, testują swoje intuicje dotyczące różnych pojęć, tez i teorii.
Świadomi wagi światów możliwych dla filozofii, chcemy Was zaprosić do filozoficznej refleksji nad tymi intrygującymi bytami-niebytami. Oferujemy wam teksty autorów specjalizujących się w tematyce światów możliwych, w których zastanawiają się oni nad tym, czym właściwie światy możliwe są, dlaczego są one tak ważne dla filozofii, czemu służą.
Oprócz artykułów tematycznych znajdziecie także nasze stałe propozycje: dalsze części kursu logiki, sztuki argumentacji, „who is who” w polskiej filozofii, wywiad z wielkim filozofem z przeszłości (tym razem jest to Gottfried Leibniz), kolejną część rozważań o problemach moralnych w literaturze, nowy eksperyment filozoficzny. Czeka na Was także odrobina filozoficznej rozrywki: kolejna satyra filozoficzna z krainy Kalopów, anegdoty, komiks, filozoficzne zoo czy krzyżówka.
Życzymy Wam, by w nadchodzącym roku zrealizował się najlepszy z możliwych scenariuszy Waszego życia. Mamy nadzieję, że będzie to scenariusz, w którym będzie też czas na lekturę naszego magazynu.
Filozofujcie!
Redakcja
Egzemplarz można zamówić tutaj: https://filozofuj.eu/produkt/filozofuj-2016-nr-6-12/
