Filozofuj! 2021 nr 6 (42) (listopad-grudzień): Wątpienie

Robert Kryński · Artur Szutta

Nov 2021 · Filozofuj! Book 42 · Wydawnictwo Academicon

About this ebook

Spis treści numeru Wątpienie:

Zamki nad pustynią > Sylwia Wilczewska

Skoro zakładamy, że wiedza jest czymś cennym, to sceptycyzm – stanowisko, które ją podważa – kojarzy się negatywnie, a fakt, że trudno wykluczyć jego prawdziwość, kładzie się cieniem na całych dziejach filozofii. Dzieje te pokazują jednak, że sceptycyzm ma również jasną stronę. Ślepa uliczka, właśnie dlatego, że prowadzi donikąd, stanowi idealny punkt wyjścia podróży.

O zawieszeniu sądu, czyli o agnostykach i sceptykach słów kilka > Artur Szutta

– Nie wierzę, że Bóg istnieje.

– Zatem chcesz powiedzieć, że uważasz, że Boga nie ma?

– Ależ nie! Nie sądzę też, że Bóg nie istnieje.

– Jak to? Co zatem twierdzisz?

– Nic! Zawieszam sąd!

Kalendarium problemowe

Fragment z klasyka

Nie wiem, co robić. Czyli ćwiczenia z działania w sytuacji niepewności > Michał Barcz

Nierzadko targają nami skonfliktowane potrzeby i emocje, a posiadane racje do działania jawią się nam jako sprzeczne. Nie wiemy wtedy, czego tak właściwie chcemy, a zatem nie wiemy też, co robić. Jak to możliwe, że mimo to podejmujemy działania?

Wiara, która ceni wątpienie > Piotr Sikora

Religijne zaangażowanie nie wyklucza stawiania pytań pod adresem każdego z elementów wyznawanej tradycji.

Czy cnotliwe wątpienie jest możliwe? > Artur Szutta

Z jednej strony sceptyk (szczególnie ten globalny, czyli odnoszący się do wszelkich obszarów poznania) jawi się jako osoba podejrzana. Jego/jej przesłanie niesie w sobie groźbę zaniechania wszelkich dociekań, śmierci nauki i filozofii. Z drugiej strony wątpienie zdaje się motorem napędzającym rozwój naszej wiedzy, zmusza nas bowiem do krytycznego namysłu, otwierania się na nowe punkty widzenia i pomysły. Może zatem problem polega jedynie – jak w przypadku każdego leku, który, źle stosowany, może stać się trucizną – na znalezieniu właściwej dozy wątpienia i okoliczności, w których wręcz powinniśmy wątpienie dopuszczać.

Hermeneutyki podejrzeń > Robert Rogoziecki

Ponoć kiedyś, w trakcie wykładu, student zapytał Martina Heideggera: „Panie Heidegger, kiedy napisze pan etykę?”, a Heidegger odrzekł, że Bycie i czas jest etyką.

Wywiad

Filozofowie często posługują się terminem „wątpienie”, ale rzadko zastanawiają się, czym ono jest > Wywiad z dr. Matthew Lee, specjalistą od problematyki wątpienia

Narzędzia filozofa

Eksperyment myślowy: Bocca della Verità > Artur Szutta

Gawędy o języku: #21. Wyobrażanie językowych monstrów > Wojciech Żełaniec

Kurs logiki: #6. Klasyczny rachunek zdań (cz. 1) – schematy zdań > Krzysztof A. Wieczorek

Meandry metafory: # 11. Filozofia jako nabijanie guzów > Marek Hetmański

Filozofia w literaturze

Zdążyć przed Panem Bogiem – o rozpaczy i nadziei > Natasza Szutta

Greka i łacina z wielkimi klasykami

Wątpienie > Michał Bizoń

Felieton

Odporność na wątpliwości > Jacek Jaśtal

Wątpienie i logika > Jan Woleński

Wątpienie i rosyjska ruletka > Adam Grobler

Filozofia społeczna

Śniadanie kontynentalne: #6. Równość albo sprawiedliwość – oto jest pytanie > Tomasz Kubalica

Satyra

Krótki kurs wątpienia. Mowa kombatanta historii > Piotr Bartula

Spacerem po filozoficznym... Lublinie

#3. Stefan Swieżawski i ul. Lipowa > ­Przemysław Gut

Filozofia w filmie

Wątpliwość > Piotr Lipski

Filozofia w szkole

Czy jesteś tego pewien? Scenariusz lekcji filozofii dla klas IV–VI szkoły podstawowej > Dorota Monkiewicz- Cybulska

Z półki filozofa…

Godny pożądania stan świadomości > Paweł Pijas

Teologiczny namysł nad nauką > Piotr Lipski

Filozofia z przymrużeniem oka

* * *

Drodzy Czytelnicy,

niekiedy podkreśla się fakt, że ludzka sytuacja epistemiczna charakteryzuje się głęboką niepewnością. Często uświadamiamy ją sobie, gdy mamy do podjęcia decyzję, która zadecyduje o naszej przyszłości, albo kiedy ktoś pyta nas o zdanie w kwestii światopoglądowej w taki sposób, który podważa nasze dotychczasowe intuicje. Jakimś wyjściem z sytuacji może być oczywiście odwołanie się do werdyktu ekspertów. Niestety podpowiedzi autorytetów wtajemniczonych w daną materię nie tylko nie zawsze są dostępne, ale często nie mogą nam w ogóle pomóc, na przykład wtedy, gdy wątpimy we własne wspomnienia, mając świadomość, że niekiedy poddajemy je bardzo głębokiej modyfikacji. Musimy przyjąć do wiadomości, że najczęściej ze swoim wątpieniem jesteśmy po prostu sami.

W takim scenariuszu świat jawi się jako zbiór zupełnie przypadkowych elementów, które są ze sobą powiązane w bardzo luźny sposób. To, że społeczeństwa się nie rozpadają, zawdzięczamy tylko temu, iż przyjęliśmy zestaw odpowiednich konwencji i próbujemy się ich trzymać. Trudno jednak uwierzyć w to, że całością naszego doświadczenia kierują jakiekolwiek uchwytne poznawczo zasady. Niektórzy mogą nawet wyciągnąć z tego wniosek, że w takim razie ludzka wolność jest czymś zupełnie nieosiągalnym. I być może najmądrzejszym wyjściem przy podejmowaniu jakichkolwiek decyzji byłby po prostu rzut monetą. Jeśli nie wiemy czegoś na pewno, to jak moglibyśmy odpowiedzialnie wybrać? Gdy postawimy sprawę wątpienia właśnie w ten sposób, to problem wydaje się nieprzezwyciężalny.

Filozofia podpowiada jednak, że być może istnieje wyjście z tej sytuacji. Wskazuje, że przynajmniej dla niektórych celów poznawczych nie potrzebujemy pewności. Ujmując to inaczej: nie każde nasze przekonanie musi obalać sceptycyzm, żeby uznać je za niedestrukcyjny dodatek do korpusu naszej wiedzy. Również zaufanie do innych jest niejako wymuszone tym, że sami nie jesteśmy w stanie poznać wszystkich danych, które bierzemy pod uwagę. Trawestując kwestię ze znanego filmu, możemy stwierdzić: „ważne, żeby minusy [naszej sytuacji poznawczej] nie przesłoniły nam [jej] plusów”. Bez wątpienia znajdą się tacy, którzy taki pogląd będą podważać, co oznacza, że problematyka wątpienia zdecydowanie zasługuje na poświęcenie jej numeru naszego czasopisma. Bez wątpienia jest o czym rozmawiać.

Żeby zaś podjąć rzeczową dyskusję, potrzeba kilku uściśleń terminologicznych, bo, jak zauważa w wywiadzie numeru Matthew Lee, nader często posługujemy się terminem „wątpienie”, jednocześnie rzadko zastanawiając się, czym ono właściwie jest. By temu zaradzić, stanowiska pojawiające się w sporach na temat wątpienia zarysowują nam – oczywiście oprócz nakreślenia horyzontu problematyki i wskazania na intrygujące kwestie z nią związane – Sylwia Wilczewska (Zamki nad pustynią) i Artur Szutta (O zawieszeniu sądu, czyli o agnostykach i sceptykach słów kilka). W numerze pojawiają się też szczegółowe zagadnienia dotyczące wątpliwości w działaniu (Michał Barcz) i w wierze (Piotr Sikora) oraz wartości wątpienia (znów Artur Szutta), a także tekst historyczny na temat „mistrzów podejrzeń” (Robert Rogoziecki).

Niewątpliwie warto też zajrzeć do części stałej numeru, gdzie jak zwykle znajdziecie teksty m.in. z działu „Narzędzia filozofa”, felietony, recenzje, scenariusz lekcji, filozofię w wydaniu literackim i filmowym.

Redakcja

Egzemplarz można zamówić tutaj: https://filozofuj.eu/produkt/filozofuj-2021-nr-6-42/